Corona doet de arbeidsmarkt geen goed. De werkloosheid zal toenemen. Vooral jongeren, lager opgeleiden en flexibele arbeidskrachten worden de dupe. Uit een recente publicatie van het Centraal Planbureau blijkt dat het functioneren van de arbeidsmarkt fors zal veranderen [i]. En dat zal slecht zijn voor de economische groei en dus voor het persoonlijk inkomen. Maar er is meer aan de hand.
Het CPB schrijft dat niet, maar uit zijn publicatie kun je afleiden dat het arbeidsmarktbeleid eigenlijk al jarenlang tekort schiet. Opeenvolgende kabinetten hebben de problemen van de flexibilisering niet kunnen en misschien niet willen oplossen. Prachtige adviezen van de SER, het SCP, WRR en meest recent van de Commissie Regulering Werk (Commissie-Borstlap) kregen bij verschijning veel politieke aandacht, maar daar bleef het voornamelijk bij. En nu zitten we met de brokken. Het slecht functioneren van de arbeidsmarkt ligt echter niet alleen aan het arbeidsmarktbeleid, maar ook aan het onderwijsbeleid en aan de wijze waarop werkgevers, zowel in de private als de publieke sector, daarmee omgaan.
Gebruikmakend van wetenschappelijke analyses komt het CPB tot een aantal onrustbarende conclusies. Mensen die lang werkloos zijn of eerder werkloos zijn geweest raken hun vaardigheden en kennis kwijt. Dit geldt ook voor studenten die studievertraging oplopen en na hun opleiding niet meteen werk vinden. In economische termen: er gaat menselijk kapitaal verloren. Dat komt mijn inziens vooral door de manier waarop de arbeidsmarkt hiermee omgaat. Kennis en vaardigheden raak je namelijk niet zo maar kwijt en deze zijn in korte tijd weer paraat. Het echte probleem is dat de arbeidsmarkt lijdt aan vooroordelen: je bent al enig tijd werkloos, dus er zal wat met je aan de hand zijn.
Tijdens de coronacrisis blijkt dit bijvoorbeeld uit de wijze waarop medisch en verzorgend personeel wordt geworven. Mensen die niet over de juiste papieren beschikken, maar bijvoorbeeld al jaren mantelzorgers zijn, mogen de vacatures niet vervullen. Vluchtelingen met een artsenopleiding moeten genoegen nemen met een baan als schoonmaker. Dit probleem speelt overigens al langer en geldt niet alleen voor de zorgsector. Ik kende een vluchteling uit Iran met een ingenieursopleiding, die vanwege zijn kennis prachtig werk verzette voor een lokale omroep, maar geen passende baan kon vinden. Veel verenigingen functioneren prima door bestuurders die hun kennis en ervaring door gebrek aan het goede diploma niet bij een werkgever mogen toepassen. Omdat er geen goede methodiek bestaat om opgedane ervaring en vaardigheden van werkzoekenden snel en voor werkgevers acceptabel te waarderen blijven vacatures onnodig onvervuld. Zelfs in de crisistijden van corona.
Deze problematiek speelde ook al in de jaren negentig. De arbeidsvoorzieningsorganisatie wilde de kennis van scholingsdeskundigen van de arbeidsbureaus en van de praktijkopleiders van de centra vakopleiding beschikbaar stellen om niet alleen diploma’s, maar ook opgedane ervaring en vaardigheden van werkzoekenden te waarderen. De centra waren succesvol: binnen twee jaar behaalde 80% van hun cursisten een startkwalificatie (mbo-niveau 2). Het initiatief werd gesmoord door het Ministerie van OCW. Dit ministerie had geen fiducie in die kennis. Dit bleek duidelijk toen de centra vakopleiding werden opgeheven en hun activiteiten werden overgenomen door de roc’s. Veel praktijkopleiders werden daarna ontslagen omdat ze - ondanks hun succes - niet over de vereiste diploma’s beschikten.
Veel lijkt er sindsdien niet veranderd. Toch bestaat er allang een methodiek om kennis en vaardigheden te waarderen: Erkenning Verworven Competenties (EVC). Omdat zowel werknemers als werkgevers hiermee ontevreden zijn, liet de EVC Adviesraad, bestaande uit sociale partners, en de Ministeries van SZW, OCW en EZK door 100% Service Consultants een onderzoek doen met als doel het gebruik van EVC te versterken. De aanbevelingen in het vorig jaar verschenen rapport liegen er niet om. EVC is in zijn huidige vorm te ingewikkeld en te veel afgestemd op onderwijsstandaarden[ii]. Deze zijn “te abstract, passen niet bij de context van de baan of zijn niet actueel”. Ruim een jaar na verschijning lijkt het rapport voor kennisgeving aangenomen.
Het wordt tijd dat opgedane kennis en ervaring van werkzoekenden op een adequate manier worden gewaardeerd en dat werkgevers inzien dat ook zonder diploma geschikt personeel is te vinden. Misschien kan de coronacrisis de doorbraak worden naar dit verborgen goud?
[i] CPB, Langdurige effecten van de coronacrisis voor de arbeidsmarkt, Den Haag, augustus 2020.
[ii] Hanneke Kunst en Maaike van Rooden, Naar een EVC met meer slagkracht op de arbeidsmarkt.Een onderzoek naar de klantreis van werknemers en werkgevers bij het gebruik van EVC, Den Haag. januari 2019.