Wie temt de robot?

“Spreeuwen en mieren presteren met minimaal denkvermogen iets wat voor de slimste robots te ingewikkeld is: functioneren als een collectief. Daarmee spiekt hoogleraar Netwerken en robotica Ming Cao graag bij de natuur”. Met deze passage opent een interessant interview met Ming Cao, hoogleraar netwerken en robotica aan de Universiteit van Groningen[1], in het aprilnummer van de Nederlandse uitgave van New Scientist. Cao werkt hard mee aan de opmars van de robotica en geeft ten dele antwoord op mijn vraag in mijn blog van 1 februari 2018: Zullen robots niet alleen veel arbeid overbodig maken, maar ook de menselijke intelligentie?

 

 Volgens Cao is een groot probleem bij de ontwikkeling van intelligente robots, hen te laten samenwerken. Hij maakt gebruik van de kennis van biologen, psychologen, sociologen en economen om algoritmes te ontwikkelen waardoor robots als een collectief kunnen functioneren. Hij vindt dat van belang om op aarde te overleven. Als mieren en spreeuwen dat onbewust met simpele regels kunnen, moeten er volgens hem toch manieren zijn om ook robots te leren te werken aan een gezamenlijk doel. Het zal nog wel enkele jaren duren voordat Cao’s ambitie is gerealiseerd. Thans ontwikkelt hij visrobots en robotkarretjes, die geleidelijk aan steeds intelligenter worden.

 

Er zijn uiteraard in de universitaire wereld meer wetenschappers met dezelfde materie bezig. Bijvoorbeeld op de TU Delft. Tegelijk met het verschijnen van Cao’s interview hield professor John Smith, decaan van de Faculty of Electrical Engineering, Mathematics and Computer Science, zijn oratie waarin hij inspirerend en duidelijk uitlegde hoe zijn diverse researchafdelingen werken aan de digitalisering van de maatschappij. Ook hij liet robotkarretjes zien die zelfstandig ‘liepen’ zonder met elkaar in botsing te komen. Hij wees echter ook op een gevaar. Als we met automatiseringssystemen onze auto’s besturen, de aandelenmarkt besturen, of medische diagnoses laten stellen, moeten we ze transparant en begrijpelijk maken. Zo niet dan stevenen we af op Weapons of Math Destruction, zoals wiskundige Cathy O'Neil in haar gelijknamige boek[2] aangeeft. In dit boek legt ze uit hoe magische wiskundige formules meewerkten aan het ontstaan van de financiële crisis van 2008. Het gebruik van algoritmes leidt volgens haar tot sociale ongelijkheid. Ze kwam tot deze conclusie na haar ervaringen als wiskundige bij het grote Amerikaanse hedge-fonds D. E. Shaw.

 

Ondanks deze waarschuwende woorden gaan de ontwikkelingen gewoon door.  Over tien jaar zijn robots geaccepteerd als nieuwe dieren en die laatste hebben we als maatschappij al getemd, zegt Smith’ collega Verhoeven, thema-leider zwerm-robotica bij het TU Delft Robotics Institute. Maar worden de robots wel getemd en wie temt ze? Het ligt voor de hand dat de overheid dat doet. Tot nu toe lijkt ze dat niet te doen en ook niet te willen doen. Nieuwe technische ontwikkelingen worden gestimuleerd omdat ze economische groei bevorderen. Als Cao c.s. er inderdaad in slagen algoritmes te ontwikkelen waarin technische, biologische, psychologische, sociologische en economische data effectief met elkaar zijn geïntegreerd, dreigt eerder de robot de mens te temmen dan andersom. Stel je voor, over 50 jaar geeft niet alleen de Tom Tom, aangestuurd door een superbrein,  aan welke route je moet volgen, maar ook waarom en wanneer je naar een bestemming gaat. M.a.w., de mens is slaaf van de robot geworden. Dit is natuurlijk overdreven. Of niet?

 

Economen zullen de robots leren zo efficiënt mogelijk te werken. Vaak komt dit neer op produceren tegen zo laag mogelijke kosten. Een actueel voorbeeld daarvan is de chatbot; niet te verwarren met een chatbox. Een chatbot is een robot die met behulp van kunstmatige intelligentie vragen beantwoordt. Ze worden steeds meer gebruikt door grote bedrijven die met een chatbot niet alleen kunnen bezuinigen op medewerkers in callcenters die via de telefoon vragen beantwoorden, ze worden ook gebruikt om de antwoorden zo te richten dat de vragensteller richting de doelen van het bedrijf wordt geduwd.

 

Robots zullen op den duur arbeid overbodig maken en intelligenter worden dan mensen. We moeten daarmee leren leven, want niemand wil de wetenschap sturen. We zullen de gevolgen daarvan echter wel tijdig moeten temmen en dat moeten we niet aan wetenschappers overlaten.