Corona brengt de maatschappij in grote onzekerheid. We weten niet hoe het virus zich zal ontwikkelen en of de vaccins ons weer terug zullen brengen naar tijden van weleer. Als je alle nieuwjaarswensen op een rijtje zet, valt op dat we dat laatste graag willen. Dus houden we ons vast aan de economische voorspellingen van tal van economische instituten die daarbij het beste passen. We vergeten echter dat het thans onmogelijk is de economie te voorspellen. Er zijn slechts scenario’s. Wel leggen die de zwaktes van de maatschappij bloot: de nadruk die wordt gelegd op het stimuleren van economische groei zonder rekening te houden met de opwarming en uitputting van de aarde, het negeren van de economisch zwakken en de verafgoding van marktwerking door een toegenomen individualisering.
Economische groei heeft prioriteit
Medio mei 2019 vergaderde de Tweede Kamer tijdens de zogenaamde verantwoordingsdag enthousiast over de Monitor Brede Welvaart die op verzoek van die Kamer door de planbureaus was ontwikkeld en opgesteld door het CBS. Met die monitor zou voortaan de welvaart niet uitsluitend worden weergegeven met het bruto binnenlands product (BBP). Welvaart heeft namelijk niet alleen economische, maar ook ecologische en sociaal-maatschappelijke aspecten. Hoewel het CBS in november zijn eerste regionale monitor brede welvaart publiceerde met 40 indicatoren om regionaal de welvaart te meten, lijkt het alsof het kabinet deze even terzijde heeft gelegd tot na de coronacrisis. Het beleid is weer als vanouds puur gericht op groei van het BBP. Er worden miljarden in de economie gepompt om bedrijven en hun arbeidsplaatsen zoveel mogelijk te behouden. De economie moet weer groeien. Dat daarmee ook niet-levensvatbare bedrijven worden ondersteund en bedrijven die nu omvallen, maar na de crisis wellicht een doorstart kunnen maken, vindt men niet relevant. Zou het, nu sprake is van een enorme wereldwijde crisis, niet verstandiger zijn om alleen levensvatbare bedrijven te ondersteunen die de aarde leefbaar houden?
Economisch zwakken hebben het nakijken
Er is niet geluisterd naar de directeuren van de drie planbureaus die het kabinet in oktober adviseerden de miljarden voor de coronabestrijding te besteden aan urgente problemen als klimaatverandering en de groeiende sociale kloof. Hoewel Nederland een gemiddeld hoog welvaartsniveau heeft, neemt de armoede toe. De coronacrisis verergert dit. Vaak betreft dat mensen met een flexibel arbeidscontract en mensen die moeilijk een baan kunnen vinden. Het lijkt er bovendien op dat de lockdown-maatregelen vooral bedacht en bestemd zijn voor osm’ers (ons soort mensen). Werknemers die niet op een kantoor werken en doorgaans niet thuis kunnen werken, worden extra getroffen door sluiting van scholen en kinderopvang. Ook zijn we geneigd om alleen te kijken naar de binnenlandse economisch zwakken. Arme landen worden ernstiger getroffen door de coronacrisis dan rijke landen. Ook zij hebben het nakijken.
Toegenomen individualisme
Verspreiding van het coronavirus is moeilijk tegen te gaan als mensen zich niet aan de regels houden die de overheid hen oplegt. Velen zoeken de grenzen van de wet en als regels niet worden gehandhaafd, is de verleiding groot ze te negeren. We zien dat bij meer overheidsregels. Denk aan verkeersregels, maar ook aan regels om de economie te ordenen (bijvoorbeeld belasting- en mededingingswetgeving). Privacy en het vooropstellen van het eigen belang zijn steeds belangrijker geworden. In het klein, maar ook in het groot. Marktwerking is heilig. Zij moet het eigen- en bedrijfsbelang bevorderen. We raken hier de economische ordening. Als een bedrijf door concurrentie het loodje legt, vinden we dat hooguit jammer. Als dat bedrijf door een overheidsmaatregel tegen de verspreiding van corona het loodje legt, moet het natuurlijk wel worden gecompenseerd.
Wat nu? De coronacrisis behoort tot de ernstigste crises die de wereld ooit meemaakte. Er zou een reset-knop moeten zijn om na effectieve bestrijding van het virus de wereldeconomie op nieuwe leest te schoeien met een welvaartsgroei die evenwichtig wordt verspreid, de aarde leefbaar houdt en het streven naar individueel belang kanaliseert. Ik wens dat alle lezers toe.