Huiswerk voor politici en economen

 

Onlangs verschenen kort na elkaar het Centraal Economische Plan 2019 (CEP) van het Centraal Planbureau (CPB)  en het Jaarverslag 2018 van De Nederlandsche Bank (DNB). In de toelichting op het jaarverslag deed Klaas Knot, president van DNB, duidelijke aanbevelingen, die verder reiken dan het afleggen van verantwoording. Het CEP bevat allereerst een analyse van de economische situatie voor 2019 en 2020, maar ook een achtenswaardige beschouwing over de problemen waarmee we in de toekomst te maken kunnen krijgen. Opvallend is, dat de economische visies achter de beide rapporten tegenstrijdig zijn. Wat betekent dit voor de politiek?

 

De directeur van het CPB, Laura van Geest, trok samen met twee van haar medewerkers, Wim Suyker en Bert Smid, in NRC van 4 maart jl. de beschouwingen in het CEP verder door. Kort en krachtig stellen zij dat het financieel-economische beleid van de afgelopen jaren te veel een zigzagbeleid is geweest. Daardoor is de op- en neergang van de conjunctuur versterkt in plaats van afgeremd met negatieve effecten voor werkgelegenheid, inkomen, ongelijkheid en welbevinden. “De veranderende arbeidsmarkt heeft de kwetsbaarheid van zwakke groepen vergroot. Voor de arbeidsmarkt is er huiswerk nodig. Pas het handboek economie toe en zet in op minder bijremmen of extra gas geven bij recessie”, schrijven ze.

 

Knot daarentegen voorziet geen recessie. De Nederlandse economie is sterk met een groot overschot op de rijksbegroting, waardoor “voldoende buffers zijn opgebouwd, zodat in slechte tijden niet bezuinigd hoeft te worden ………. zonder dat de naleving van Europese regels in het gedrang komt”. Hij vindt dat de regering op de goede weg is, maar heeft nog wel zorgen over het functioneren van de woningmarkt en het pensioendebat. Hij bepleit een normalisatie van het monetaire beleid, wat reeds in gang is gezet doordat de Europese Centrale Bank gestopt is met het uitbreiden van de obligatieportefeuille. De negatieve beleidsrente kan zijns inziens binnenkort ook omhoog omdat deze voor de bestendigheid van de inflatie minder nodig is. Hij zegt er niet bij dat juist die rente een negatieve invloed heeft gehad op de pensioenen. Hij gaat ook totaal niet in op de beschouwing over de problemen in het CEP.

 

CPB en DNB leven duidelijk in verschillende economische werelden. Het CPB heeft onvoldoende vertrouwen in toepassing van uitsluitend monetair beleid. Dit bleek al uit een recent rapport waarin het niet kon aantonen dat het rentebeleid van de Europese Centrale Bank effectief is[1]. Al eerder bleek ook de vorige directeur, Teulings, moeite te hebben met het toegepaste monetaire beleid. Reeds in 2013 schreef hij in een artikel in het Tijdschrift voor Openbare Financiën,[2] samen met zijn medewerker Lukkezen  (de huidige hoofdredacteur van het economenblad ESB), dat beleidsmakers een duidelijker onderscheid moeten maken tussen tijdelijke en permanente schokken en meer moeten tegensturen bij oplopende werkloosheid. Als je goed tussen de regels van dat artikel leest, zeiden zij eigenlijk dat om een eind te maken aan de toen oplopende werkloosheid een expansiever budgettair beleid moest worden gevoerd door de aan werkloosheid gerelateerde uitgaven buiten de 3%-norm te plaatsen[3].

 

Hoe is het mogelijk dat twee publieke instanties kort na elkaar verschillende visies verkondigen? Je zou toch verwachten dat Knot een maand na publicatie van het CEP zou inspelen op de analyse daarin in plaats van louter een afwijkende mening te geven? Hoe is het mogelijk dat de directeur van het CPB, die veel minder vaak dan de president van DNB haar mening in het openbaar verkondigt, nota bene in een dagblad ernstig waarschuwt voor de gevolgen van een economische recessie? Dat ze daarbij verwijst naar toepassing van het handboek economie is veelzeggend. Ik veronderstel, al kan ik dat niet bewijzen, dat zij in de Centraal Economische Commissie waarin topambtenaren regelmatig samen met de directies van CPB en DNB overleggen, geen steun heeft gekregen.

 

Wat moet de burger met deze tegenstrijdige gezichtspunten? Vanaf de recente economische crisis hebben we gezien dat Nederland binnen de Europese Monetaire Unie het braafste jongetje van de klas wil zijn. Daardoor is het financieel-economische beleid een beleid van louter boekhouders geworden met als gevolg forse bezuinigingen in vooral de publieke voorzieningen en nadelig voor kwetsbare groepen. Het gevaar is groot dat dit zich zal herhalen bij een volgende recessie als de huidige Europese begrotingsregels worden toegepast. De analyse van het CPB is onbetwistbaar. Als dat niet past binnen jouw politieke opvattingen, moet je haar kennelijk maar negeren, zoals Knot doet.

 

Toepassing van het handboek economie lijkt me een goede aanbeveling. Dat vergt huiswerk voor economen, maar vooral voor de huidige politici die tot nu toe trouw de boekhouders volgen. Het is opvallend dat nu, bijna een maand nadat Knot zijn aanbevelingen deed, politici angstig stil zijn over dit onderwerp. Zij houden kennelijk niet van huiswerk.